Bedrijfsopvolging binnen de familie komt steeds minder voor. Ondernemers die hun bedrijf willen verkopen, zullen dus op zoek moeten naar externe overnamekandidaten. Maar waar haal je die vandaan? Veertig procent van de bedrijven moet gedwongen worden verkocht. Behalve door het overlijden of arbeidsongeschikt raken van de eigenaar, wordt dit vaak veroorzaakt doordat de ondernemer te laat aan de slag is gegaan met bedrijfsopvolging. "Ondernemers denken niet veel na over het eindstation. Het bedrijf is een deel van henzelf waar ze zich moeilijk van kunnen losmaken", zegt Hans Neef van de Bedrijfskundige Adviesgroep, een organisatie die ondernemers adviseert en het hele proces rondom de verkoop organiseert. "Soms loopt het traject om het bedrijf te verkopen al, maar ben ik maanden bezig om een lijstje met gegevens te krijgen. Steeds zeggen ze het te druk te hebben, maar het is een vorm van vluchtgedrag."

Balans

De vergrijzing en het feit dat nog maar weinig bedrijven van vader op zoon worden overgedragen, zorgen ervoor dat veel bedrijven zullen verdwijnen als er geen externe kopers voor worden gevonden. "Familiebanden zijn niet meer zo sterk als vroeger, kinderen gaan studeren, willen zich ontplooien en hebben geen zin in het ondernemerschap. Zij willen niet zoals hun ouders dag en nacht werken, vinden een betere balans tussen werk en privé belangrijk", weet Neef.

Nieuwe bezem

Een koper buiten de familie vinden is niet makkelijk. Een bedrijf kopen kost namelijk erg veel geld en banken zijn terughoudend. De vertrekkende ondernemer moet vaak een deel van de koopsom in het bedrijf achterlaten, wil het voor een koper financierbaar zijn. Wie ondernemer wil worden, denkt vaak een stuk voordeliger uit te zijn als ‘ie zelf een bedrijf te begint. Neef: "Terwijl dat niet waar is, in een nieuw bedrijf moet je alles zelf uitvinden: een klantenkring opbouwen, een product in de markt zetten, personeel aannemen. Bij een bestaand bedrijf is dit allemaal al geregeld. Bovendien blijkt uit alle onderzoeken dat bedrijven die via een management buy-in (mbi) worden voortgezet, erg succesvol zijn. Op zich logisch: nieuwe bezems vegen schoner." De Kamer van Koophandel probeert startende ondernemers op de mogelijkheden van een mbi te wijzen, het ministerie van Economische Zaken is bezig met een versoepeling van de regelgeving. Maar dit is nog niet voldoende, meent Hans Neef. "De economische belangen zijn groot. Als het kopers niet makkelijker wordt gemaakt, verdwijnen er de komende jaren duizenden bedrijven en zo’n 100.000 banen."

Assessment

Maar er is ook een andere kant: een management buy-in kan ook mislukken. Vaak omdat iemand die jaren in het bedrijfsleven heeft gewerkt niet altijd geschikt is als ondernemer. "Ondernemerschap is gecalculeerd risico durven nemen", meent Neef. Om erachter te komen of dat bij iemand past, heeft de Bedrijfskundige Adviesgroep samen met Mercuri Urval een assessment voor ondernemers gemaakt. "Zo’n test geeft extra informatie aan de verkoper, de bank én de koper zelf. Die krijgt een spiegel voor gehouden." Het assesment is onderdeel van het mbi-register: een databank waar kopers en verkopers van bedrijven elkaar kunnen vinden. Vanaf 25 oktober is de site in de lucht. Mbi-kandidaten die via deze weg een bedrijf willen kopen, moeten wel rekenen op een investering van zo’n 10.000 euro. De Kamer van Koophandel heeft met de ondernemingsbeurs eenzelfde soort database, maar volgens Neef verzuipen mbi’ ers daarin. "Deze en andere commerciële databases richten zich met name op de te verkopen bedrijven en minder op de kopers. Bovendien is geen enkele toetsing, je weet dus niet of iemand geschikt is als ondernemer." Marc Kikkert, projectleider bedrijfsovernames bij de Kamer van Koophandel vindt het mbi-register een mooi initiatief maar twijfelt nog of het ook echt gaat werken: "Ik denk dat het maar voor een beperkte groep interessant is. Ruim 97% van alle bedrijven in Nederland heeft één tot twintig medewerkers en juist daar moeten de komende jaren veel verkopers voor worden gezocht. Als je een groenteboer wilt overnemen, dan is 10.000 euro wel een grote investering. Het mbi-registrer is volgens mij nu vooral interessant voor de bovenkant van de markt." Kikkert gelooft wel dat een assesment voor ondernemerskwaliteiten kan werken. "Dat gebeurt ook bij personeelswerving ook dus waarom zou je bij een toekomstig ondernemer niet persoonskenmerken en competenties kunnen meten." Overigens is wel de bedoeling dat - als het MBI-register gaat lopen - de ondernemingsbeurs en het register gaan samenwerken. Als MBI-kandidaten worden bij door Mercuri gescreend en kunnen vervolgens bij de ondernemingsbeurs zoeken naar bedrijven die te koop staan.