Afstand ontbinding koopovereenkomst: wel/niet doen?

Veel 'standaard' bepalingen lijken niet de moeite waard om goed naar te kijken maar is dat wel terecht? Onze partner Enno Schets van Schets Advocatuur vertelt je er hieronder meer over.

Afstand ontbinding: niet standaard behandelen!

In veel contracten komen “standaard” bepalingen voor: ze hebben op het eerste gezicht geen betrekking op de “belangrijke zaken” in het contract (zoals prijs en prestatie), stonden wellicht al in het gebruikte model en verder wordt er amper of niet over gesproken, laat staan naar gekeken. Het loont echter de moeite om goed na te denken over soort standaard clausules: wat wordt er eigenlijk mee bedoeld en (vooral) wat kunnen de gevolgen zijn? En wil ik die gevolgen wel of niet?

Afstand ontbinding en vernietiging

In deze Tips behandel ik een bepaling, die wellicht de meesten weinig zegt, maar verstrekkende gevolgen kan hebben. Ik behandel de bepaling vanuit een verkoopovereenkomst in het kader van een bedrijfsoverdracht, maar de bepaling kan zeker ook in andere contracten terugkomen. De bepaling luidt doorgaans: Vernietiging en ontbinding Partijen doen afstand van hun recht om deze Koopovereenkomst geheel of gedeeltelijk te (doen) vernietigen en of te (doen) ontbinden. Ik noem dit artikel hierna gemakshalve het “afstandartikel”.

Afstand ontbinding: wanneer is een overeenkomst te ontbinden? Gevolg daarvan.

Een koopovereenkomst kan worden ontbonden door wanprestatie van de andere partij en is geregeld in art. 6:265 BW. Ingevolge dit artikel geeft iedere tekortkoming van een partij in de nakoming van één van haar verbintenissen aan de wederpartij de bevoegdheid om de overeenkomst geheel of gedeeltelijk te ontbinden, tenzij de tekortkoming, gezien haar bijzondere aard of geringe betekenis, deze ontbinding met haar gevolgen niet rechtvaardigt. Door ontbinding wordt de overeenkomst in feite achteraf “doorgescheurd”. Door ontbinding van een overeenkomst worden partijen bevrijd van hun verbintenissen en ontstaan ongedaanmakingsverbintenissen, voor zover er op het moment van ontbinding reeds prestaties zijn verricht. Voor zover ongedaanmaking naar de aard van de prestatie onmogelijk is, ontstaat een verbintenis tot vergoeding van de waarde

Wanneer is een overeenkomst te vernietigen? Gevolg daarvan.

Wanneer sprake is van o.a. dwaling (art. 6:228 BW), bedrog en misbruik van omstandigheden (art. 3:44 BW). kan de overeenkomst onder bepaalde voorwaarden worden vernietigd. Een rechtshandeling is vernietigbaar indien zij door bedrog tot stand is gekomen. Van bedrog is sprake wanneer iemand een ander tot het verrichten van een bepaalde rechtshandeling beweegt door het doen van enige opzettelijk onjuiste mededeling, door het opzettelijk verzwijgen van enig feit dat de verzwijger verplicht was mede te delen of door een andere kunstgreep. Van dwaling is sprake indien de overeenkomst is gesloten bij 'het ontbreken van een juiste voorstelling van zaken'. Vereist is dat bij een juiste voorstelling van zaken de overeenkomst niet of op andere voorwaarden zou zijn gesloten. De vernietiging heeft tot gevolg dat de overeenkomst wordt geacht van meet af aan niet te hebben bestaan. Uit de overeenkomst zijn voortvloeiende verbintenissen komen te vervallen en voor zover hieraan reeds uitvoering was gegeven, ontstaat de plicht om de verrichte prestaties ongedaan te maken.

Afstand ontbinding en vernietiging. Gevolg daarvan

Wordt middels het afstandartikel afstand van ontbinding gedaan en ook van vernietiging, dan hebben partijen in feite afgesproken dat bij problemen de overeenkomst intact blijft. Dan kan derhalve alleen nog nakoming van de overeenkomst of schadevergoeding worden gevorderd. Maar wat nu als de (hoogte van de) schade moeilijk is te bepalen? Dat is zeker bij bedrijfsovername niet ondenkbaar. Wat als de koper, bij nader inzien, alsnog van de overeenkomst af wil? Dat kan bij het aanvaarden van het afstandartikel dus lastig worden.

Afstand ontbinding en vernietiging: vanuit verkoper bezien

Een verkoper heeft er doorgaans belang bij afstand ontbinding, dus dat het afstandartikel wordt overeengekomen. Hij of zij heeft zijn onderneming verkocht, zijn geld (grotendeels) binnen en kan afwachten. Dus als verkoper zijnde kan het zinvol zijn een dergelijk beding af te spreken. Stel echter dat een koper nog een aantal termijnen van de koopprijs moet betalen en hij komt niet na? Koper blijkt ook geen verhaal te bieden. De onderneming terugnemen via wanprestatie en ongedaanmaking kan in beginsel niet meer, bij aanvaarding van het afstandartikel. Dus kan het voor een verkoper onder omstandigheden, bijv. bij twijfel vooraf over de financiële mogelijkheden of bij het ontbreken van bedongen zekerheden, zinvol zijn om het afstandartikel juist NIET in de verkoopovereenkomst op te nemen.

Afstand ontbinding en vernietiging: vanuit koper bezien

Koper heeft net de onderneming gekocht, zijn geld uitgegeven en thans moet gaan blijken of de verwachtingen door koper (kunnen) worden waargemaakt. Stel echter dat de verkoper onjuiste informatie heeft verstrekt of zijn overeengekomen verplichtingen niet nakomt? En stel dat verkoper geen verhaal (meer) biedt voor schadevergoeding of schadevergoeding alleen niet genoeg is, maar een koper van de onderneming af wil? Een koper heeft er doorgaans belang bij dat het afstandartikel NIET wordt overeengekomen en dus zijn wettelijke rechten intact te houden. Doch ook niet altijd. Indien een koper bijvoorbeeld voor een gunstige prijs de onderneming heeft verworven en wil behouden, kan het juist weer zinvol zijn om het afstandartikel overeen te komen.

Afstand ontbinding en vernietiging: de les hieruit

Het gaat er om dat aangaande afstand ontbinding een weloverwogen keuze wordt gemaakt, gezien alle omstandigheden. Een verkooptransactie wegens wanprestatie terugdraaien is een lastige klus; het is de vraag of je dat in voorkomend geval moet willen. Ik zou van het recht de overeenkomsten te ontbinden onder omstandigheden wat sneller afstand willen doen, dan van het recht om een overeenkomst te vernietigen. Denk dus op voorhand goed na over mogelijk ongewenste situaties nadien en wat u dan nog voor mogelijkheden wilt kunnen benutten. Het liefst ga je er van uit dat alles goed zal gaan, maar een contract schrijf je ook (misschien wel met name!) voor het geval dat het mis gaat. En dan is het prettig als op voorhand zoveel mogelijk is voorzien in de situatie waarmee u dan krijgt te maken. Tenslotte: vaak staat in de notariële akte levering aandelen (ook) standaard afstand ontbinding, dus een afstandartikel. Let er op dus op dat indien u ervoor heeft gekozen deze bepaling uit de koopovereenkomst te weren, u dit ook regelt voor wat betreft de notariële akte. Anders kan dit nog tot vervelende discussies leiden. Tegenstrijdigheden in stukken werkt zelden of nooit in uw voordeel.